خشم و راه های کنترل آن
بسمه تعالی
تعریف خشم:
خشم و عصبانیت درست مانند شادی، اضطراب یا تنفر یکی از ابتداییترین احساسات بشر است. این عواطف با بقای اولیه پیوند خورده و در طول تاریخ بشر تکامل یافتهاند. خشم به واکنش «جنگ یا گریز» سیستم عصبی مربوط است؛ یعنی انسان را برای مبارزه آماده میکند. اما مبارزه لزوما به معنی مشت زدن نیست؛ بلکه میتواند انسانها را به مبارزه با بیعدالتی از طریق تغییر قانون یا تصویب هنجارهای رفتاری جدید ترغیب کند.
با این حال، برانگیخته شدن سریع و مداوم خشم در روابط خانوادگی و اجتماعی مشکل ایجاد میکند و در بلندمدت به بدن آسیب میرساند.
انواع خشونت:
- خشونت روانی و کلامی: صدمه رساندن به فرد از طریق توهین، تحقیر و تهدید
- خشونت فیزیکی: ضرب و جرح یا حمله به دیگران
- خشونت جنسی: تجاوز یا سوء استفاده از قدرت برای تحمیل رابطه جنسی بر فرد
- خشونت خانگی: رفتار خشونتآمیز برای ترساندن سایر اعضای خانواده یا تسلط یافتن بر آنها
- خشونت اجتماعی: خشونتی که در خارج از خانه و بین ۲ نفر یا تعدادی از افراد رخ میدهد
چه چیزی باعث عصبانیت میشود؟
عوامل زیر معمولا باعث برانگیخته شدن خشم میشوند:
- غم و اندوه به دلیل از دست دادن یکی از اعضای خانواده یا دوستان
- مهارتهای ضعیف برقراری ارتباط
- خستگی (چون افراد معمولا هنگام خستگی کجخلق میشوند و زود از کوره درمیروند.)
- گرسنگی
- بی عدالتی (خیانت، مورد قلدری واقع شدن، تحقیر یا شرمنده شدن و…)
- سرخوردگی جنسی
- مشکلات مالی و اضطراب ناشی از بدهکاری
- احساس شکست یا ناامیدی
- مورد دزدی، خشونت یا توهین جنسی قرار گرفتن
- درد، بیماری جسمی یا بیماری روحی
اثرات خشونت و پرخاشگری را روی سلامت روان:
نحوه اثرگذاری | اثرات پرخاشگری و خشونت |
ابتلا به ترس، نگرانی و استرس مزمن | افزایش استرس و اضطراب |
تجربه مستمر تهدید، تحقیر و آزار | کاهش اعتمادبهنفس و ارزشیابی منفی |
مواجهه مستمر با ناامنی، عدم رضایت، ترس و نگرانی | افسردگی |
کاهش توانایی برقراری ارتباط اجتماعی، شخصی و عاطفی | مشکلات در روابط اجتماعی |
بروز اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، اختلال وسواس اجباری (OCD)، اختلال خوردن و اختلال خواب | اختلالات روانشناختی |
افکار خودکشی یا آسیب رساندن به خود | رفتارهای خود مخرب |
ایجاد چرخه خشونت و پرخاشگری در جامعه | انتقال الگوهای خشونت |
راهکارهای کنترل خشم و عصبانیت:
۱. مکث کنید:
بحث را همین جا نگه دارید، کمی مکث کنید و چشمهایتان را ببندید. چند نفس عمیق بکشید و به حرفی که میخواهید بزنید فکر کنید. اصلا تا هر چند شمارهای که لازم است بشمرید. قرار نیست خشمتان را قورت بدهید و هیچ چیزی نگویید، اما با کمی صبر و تفکر، به خودتان کمک میکنید تا حرفی که میزنید در حالتی کاملا منطقی و عاقلانه باشد و کمترین آسیب را به وجود بیاورد.
۲. از جایی که هستید خارج شوید:
اگر در خانه یا محل کارتان هستید و شرایط خاصی شما را عصبانی کرده است، برای مدتی آنجا را ترک کنید. بروید توی بالکن بنشینید و با خودتان تنها باشید، بروید در اتاق و در را ببندید، از خانه بزنید بیرون و شروع کنید به قدم زدن.
۳. آب بنوشید:
باعث میشود از جایی که هستید خارج شوید و هم به گردش خون و آرام شدن ضربان قلبتان کمک میکند.
۴. دوش بگیرید:
با دوش گرفتن هم میتوانید برای لحظاتی تنهایی و دوری را تجربه کنید و هم به ذهن و جسمتان کمک میکنید که از حالت فشار خارج شده و کمکم آرام بشوند.
۵- به آهنگ مورد علاقه خود گوش دهید:
موسیقی غذای روح شما است. پس هر زمان روح شما سرکش و نا آرام می شود، باید روشی برای آرام کردن آن انتخاب کنید. بهترین روش کنترل خشم برای افرادی که در عصبانیت پرخاشگر می شوند، گوش سپردن به موسیقی مورد علاقه شان است.
۶. یک قلم و کاغذ پیدا کنید:
اول از وضعیت و فردی که شما را عصبانی کرده است فاصله بگیرید. یک جای خلوت پیدا کنید و در یک دفتر یا کاغذ دربارهی تمام حس و حالهایی که دارید تجربه میکنید، اتفاقی که افتاده، حرفها و رفتارهای طرف مقابلتان بنویسید. بعد شروع کنید به نوشتن حرفها که دلتان میخواهد نثار او کنید، همهشان را بنویسید،تا میتوانید خشمتان را روی کاغذ خالی کنید. این کار هم به تخلیهی خشم و آرام شدنتان کمک میکند و هم این فرصت را به شما میدهد که جلوی رفتارهای جبرانناپذیر را بگیرید.
۷. خودتان را جای طرف مقابل بگذارید:
گاهی بهتر است که خودمان را جای فردی بگذاریم که ما را عصبانی کرده است. شرایط را از زاویهی نگاه او ببینیم و فکر کنیم که اگر ما جای او بودیم چه کار میکردیم. با این روش میتوانیم بفهمیم که آیا خشم ما به جا بوده است یا نه و در نهایت جلوی قضاوتهای اشتباه و آسیبهای بیشتر را بگیریم.
۸. بخشیدن همیشه جواب میدهد:
حتی اگر میدانید طرف مقابلتان مقصر است، رفتاری بزرگوارانه از خودتان نشان بدهید و سعی کنید حداقل در آن لحظهی حساس و پر استرس از او گذشت کنید. بخشیدن به این معنا نیست که شما مرتکب اشتباه شدهاید، بلکه مثل یک معجزه عمل میکند و آتشی که در مقابل چشمتان برپا شده را تبدیل به گلستان میکند.
کارشناس ارشد پرستاری :مسعود جلیل زاده(واحد اورژانس)